ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ

[Η φωτογραφία είναι από κείμενα που μοιράστηκαν σήμερα το πρωί (10/04/23) στο ΕΚΕΤΑ ενόψει της επίσκεψης του Κ. Μητσοτάκη]

Την Δευτέρα 10 Απριλίου ο πρωθυπουργός της χώρας Κ. Μητσοτάκης, σε μια προσπάθεια να κερδίσει ψήφους για τις επερχόμενες εκλογές, πραγματοποιεί επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ). Ενόψει της επίσκεψης αυτής, το ΕΚΕΤΑ βγάζει μπροστά το πιο καλό του πρόσωπο, αναδεικνύοντας τα πολλά του επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα. Μια καλοστημένη παράσταση που αμφότεροι ηθοποιοί και κοινό γνωρίζουν ότι παίζουν θέατρο και είναι απόλυτα συμβιβασμένοι με την εν λόγω συνειδητοποίηση.

Στόχος του πρωθυπουργού από αυτήν την επίσκεψη είναι να μπορέσει να προωθήσει το προφίλ της «αριστείας» -η οποία αποτελεί βασικό άξονα της προεκλογικής του καμπάνιας-, να μιλήσει για το πώς η χώρα είναι στην κορυφή επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων και για το πώς έχουν δημιουργήσει ευκαιρίες για νέους επιστήμονες να βρουν εργασία και να αποτρέψει το brain drain. Το ΕΚΕΤΑ, από την άλλη, είναι παραπάνω από πρόθυμο να παρουσιάσει την επιθυμητή εικόνα, καθώς η προώθηση μιας «καλής» εικόνας δρα και προς όφελός του.

Αυτό, όμως, που θα αποσιωπηθεί (και) τη 10^η Απριλίου είναι οι όροι, υπό τους οποίους παράγονται αυτά τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα. Ο κλάδος της έρευνας είναι, ίσως, ένας από τους πιο  επισφαλείς κλάδους εργασίας. Καταρχάς, για ένα τεράστιο ποσοστό των ανθρώπων που συντελούν στην ερευνητική διαδικασία και πρόοδο, δεν αναγνωρίζεται καν η εργασιακή τους υπόσταση. Είναι αμέτρητοι οι υποψήφιοι/ες διδάκτορες/ισσες (ΥΔ) που καλούνται να εκπονήσουν επί χρόνια ολόκληρα ερευνητικά προγράμματα χωρίς να αμείβονται, με τη δικαιολογία ότι το διδακτορικό αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης ή ότι η έρευνα είναι πάρεργο ή/και «χόμπι» και όχι «κανονική» εργασία. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι τα ερευνητικά κέντρα και ειδικά τα πανεπιστήμια δε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν απουσία των ΥΔ, καθώς η απλήρωτη εργασία τους αξιοποιείται, όχι μόνο με τη μορφή δημοσιεύσεων και συμμετοχής σε επιστημονικά συνέδρια για την βελτίωση της βαθμολόγησης των ιδρυμάτων και, κατ’ επέκταση, την προσέλκυση πόρων, αλλά και με τις αμέτρητες ώρες επικουρικού έργου (επιτηρήσεις, διορθώσεις γραπτών, διδακτικό έργο).

Από την άλλη, όσον αφορά τους ελάχιστους ΥΔ που διασφαλίζουν ένα εισόδημα από την εκπόνηση του διδακτορικού τους, πρόκειται για περιπτώσεις σύναψης κάποιας παράλληλης ολιγόμηνης σύμβασης με το πανεπιστήμιο (πχ για απόκτηση διδακτικής εμπειρίας) είτε υπό τη μορφή διεκδίκησης κάποιας υποτροφίας. Οι δύο αυτοί τύποι «αμοιβής» συνοδεύονται εξίσου από δυσανάλογες απαιτήσεις προς τους/τις ΥΔ, ενώ συχνά οι πληρωμές αργούν να γίνουν επι μήνες. Χαρακτηριστικά μπορεί να αναφερθεί ότι κάθε φορέας χορήγησης υποτροφιών (ΙΚΥ, ΕΛΙΔΕΚ, ιδιώτες) μπορεί να θέσει τους δικούς του όρους, με το ΙΚΥ να ξεπερνά κάθε λογική και να ζητά πίσω τα δεδουλευμένα σε περίπτωση που οι ΥΔ δεν προλάβουν να υποστηρίξουν την διατριβή τους εντός του ορισμένου χρονικού διαστήματος (κάτι που δεν εξαρτάται καν από τους ίδιους τους υποτρόφους ^[1]). Οι συγκεκριμένοι όροι εκπορεύονται συχνά από μια εταιρική αντίληψη της πρωτότυπης έρευνας, αγνοώντας ότι ακριβώς ο χαρακτήρας της «πρωτοτυπίας» ενδέχεται να συνεπάγεται απρόβλεπτα κωλύματα που δεν επιτρέπουν την πιστή εκπλήρωση των όρων αυτών. Να σημειωθεί, επίσης, ότι στις υποτροφίες και πάλι δεν αναγνωρίζεται η εργασιακή ιδιότητα με αποτέλεσμα οι υπότροφοι να παραμένουν ανασφάλιστοι, χωρίς ένσημα, με μόνη πρόβλεψη για την περίθαλψή τους την πρόσβασή τους στις δημόσιες δομές (νοσοκομεία, ΕΟΠΥ ). Δομές οι οποίες είναι υπό κατάρρευση, έπειτα από δεκαετίες σκόπιμης υποβάθμισης και υποχρηματοδότησής τους με σκοπό την ιδιωτικοποίηση.

Η πλήρης απαξίωση των εργαζομένων στην έρευνα από τον πρωθυπουργό, που σήμερα έρχεται να καρπωθεί επιτεύγματα που δεν του αναλογούν, έγινε εμφανής και με την απόπειρα δημιουργίας πανεπιστημιακής αστυνομίας στην οποία δόθηκαν 30.000.000 από το ταμείο του ΕΛΚΕ, δηλαδή, από χρήματα που θα μπορούσαν να έχουν αξιοποιηθεί για την κάλυψη των αναγκών των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων για μόνιμο και έκτακτο προσωπικό.

Γυρνώντας όμως στην σημερινή φιέστα του ΕΚΕΤΑ να εξηγήσουμε πώς ούτε εδώ είναι τα πράγματα ρόδινα. Η πλειονότητα του προσωπικού στα Ε.Κ. (εξαιρούμενων των Ερευνητών, μελών ΔΕΠ και ελάχιστων θέσεων τακτικού προσωπικού με συμβάσεις αορίστου χρόνου) απασχολείται με ολιγόμηνες συμβάσεις που χρηματοδοτούνται κατά κανόνα από ερευνητικά προγράμματα. Οι συμβάσεις αυτές μπορεί να είναι συμβάσεις υποτροφιών (χωρίς ένσημα όπως περιγράφηκε παραπάνω), συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (ΙΔΟΧ) και συμβάσεις έργου (μπλοκάκι) ή τίτλων κτήσης. Οι συμβάσεις ΙΔΟΧ είναι οι μόνες από τις παραπάνω που διασφαλίζουν στοιχειώδη εργασιακά δικαιώματα, όπως άδειες, δικαίωμα στην απεργία, άδεια λοχείας κ.α. Παρότι, όμως, οι πόροι διασφαλίζονται από προγράμματα και δεν καλύπτονται από τακτική κρατική χρηματοδότηση, εξακολουθούν να μη λαμβάνουν 13ο^ο και 14ο^ο μισθό. Από την άλλη, όσοι απασχολούνται με συμβάσεις έργου θεωρούνται «συνεργάτες» ως προς τα εργασιακά τους δικαιώματα και μισθωτοί ως προς τις απαιτήσεις που υπάρχουν από αυτούς. Συγκεκριμένα, παρότι στις συμβάσεις αυτές ορίζεται ποιο είναι το έργο που πρέπει να παραδώσουν, ταυτόχρονα απαιτείται η παρουσία των εργαζομένων εντός  συγκεκριμένου ωραρίου, η υποχρεωτική συμπλήρωση timesheets, ενώ ορίζεται και ότι δεν δικαιούνται άδειες -κανονικές, ασθένειας, εγκυμοσύνης- ενώ δεν προβλέπεται ούτε το δικαίωμα σε απεργία. Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο είναι διαρθρωμένη η έρευνα δημιουργεί εύφορο έδαφος για περιστατικά mobbing.

Ίσως το πιο ασήμαντο από τα παραπάνω, είναι ότι αυτό το «διαμάντι» της έρευνας και καινοτομίας δεν έχει την ικανότητα να παρέχει στους εργαζόμενούς του ούτε καν τους στοιχειώδεις όρους αξιοπρεπούς εργασίας, καθώς υπάρχουν τεράστια προβλήματα υποδομών, εργαζόμενοι/ες στοιβάζονται σε γραφεία, ενώ υπάρχουν και τακτικά προβλήματα υδροδότησης και θέρμανσης.

Αυτή είναι η πραγματική εικόνα της έρευνας στη χώρα. Όσο και να θέλουν  οι μεν και οι δε να υποκρίνονται ότι η χώρα είναι «πρωτοπόρος στην έρευνα και καινοτομία», ο μόνος τομέας στον οποίο πραγματικά πρωτοπορεί είναι η εργασιακή εκμετάλλευση.

Ενάντια στην καθημερινή υποτίμηση της εργασίας (μας) στον κλάδο της έρευνας,

ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΜΕ:

• Έρευνα για τις ανάγκες της κοινωνίας
• Απαγκίστρωση από την αντίληψη ότι η εργασία του ερευνητικού δυναμικού συνιστά μαθητεία
• Κατάργηση της αμισθί εργασίας στην έρευνα και τη διδασκαλία – επαρκής χρηματοδότηση (από τον τακτικό προϋπολογισμό του κάθε ιδρύματος) για άμεσες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, με πραγματική αποτύπωση των ωρών απασχόλησης, για την κάλυψη των αναγκών του εκάστοτε Τμήματος/Ερευνητικού Κέντρου
• Θεσμική εξασφάλιση των εργαζομένων στον κλάδο της έρευνας με υπογραφή συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας, ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αυξήσεις στους μισθούς και κατάργηση των «ελαστικών»/επισφαλών μορφών εργασίας
• Άμεση επίλυση του προβλήματος που έχει προκύψει μεταξύ του ΙΚΥ και των ωφελούμενων υποτρόφων: Κατάργηση του καταχρηστικού συμβατικού όρου περί υποχρέωσης επιστροφής του συνόλου των τροφειων, σε περίπτωση εκπροθεσμης υποβολης του τελικού παραδοτεου προς το ΙΚΥ

 

Σωματείο Εργαζόμενων στην Έρευνα & την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Παράρτημα Θεσσαλονίκης

Website: unionresearchers.wordpress.com
Email: union.researchers.thess@gmail.com

---

^[1] Αναλυτικότερα, η εμπρόθεσμη υποστήριξη της διατριβής ενώπιον της επταμελούς επιτροπής αποτελεί, ως γνωστόν, συνισταμένη πολλαπλών παραγόντων τεχνοκρατικής και διοικητικής φύσης, με αποτέλεσμα να εκφεύγει της ευχέρειας των ίδιων των υποτρόφων. Οι τελευταίοι κινδυνεύουν, έτσι, να βρεθούν αντιμέτωποι με την νομική διαδικασία που θα κινηθεί εκ μέρους του ΙΚΥ, δίχως να φέρουν καμία υπαιτιότητα για την καθυστέρηση των διαδικασιών.